O Cheheno
Sas yekvar puranende sar
Sasas sar nayekvar,
Thagarendar jitsa bari,
Ek but shukar rakhliori.
Thai sas yekhori peskă phurende
Thai bares shukar savorende,
Sar E Shuji mashkar Rashaiende
Thai o chonoto maskar chehenende.
Ushalinatar uche udarende
O punro voi ortol
Pasha`i penjeri, kai kunjeste
O Cheheno ajukărol.
Dur dikhălas sar doriavende
O cheheno anklel thai strafinel,
Pe khelale dromorende
Kale beraa ningerel.
Dikhăl les ages , theara dikhăl,
Kadia o kamimos avilo`i ;
Vi vov , kurkăndar dikhindoi ,
E rakhli leskă ghieste guli perel.
Voi sar kuiende ninkărlas
Sunindoi peskă shashanken,
Leskia yagatar vi o ilo
Vi lako gii pherdo sîlo.
Tai so jiuvindes vo thabliol
Sfakonia berveliate,
Karing la kalia disiaki uchaliniate
Kana leskă voi sî te dikhiavol.
Thai punro punresa pala late
Istral vo kamerate,
Khuvindoi peske shudre vrastentsa
Îk mashengi astarni yagentsa.
Thai kana thaneste anzardiol orta
Te sovliardiol-pe` e cheiori,
Azbal kolineste lakă vasta,
Phand`al laki gugli chamchuli;
Thai dikhalinatar vududimo
Thavdiol lakă badaneste,
Pe lakă bare yakha marindoi phandade,
Pe lako amboldino muioro.
Voi dikhelas leste asaimasa
Vov late dikhalinatar izdraimasa ,
Kă vo la hores palerelas suneste
Te astardiol-pe lakă gieste
Thai voi lesa vakerindoi and`o suno
Del ghonci rovel phares:
„ O, muro ratiako suno gulo
Au, au sostar tu na aves?
Tele huli cehenii kovli,
Istraindoi pe`k suv dudeski,
Khăreste thai goghiate andriar
Thai moro jivimos khamiar!”
Vo delaskan izdraindoi,
Zoreder astar`laspe
Thai rongivales shiudindoi,
Pes doriaveste horiar`las-pe.
Thai o pai kai vo pelino sas
Sar angrustiaa amboldiol,
Thai biprinjandine horestar
Ek terno shukar bariavol
Lokhăs nakhăl sar shopniate
P`o gor la penjeriako
Ek rovli ninkărăl vasteste
Paiune charentsa chalmaviardo
Sikal'as sar îk thagar terno
Balentsa somnakune kovle,
Ek nilo pohtan phangliol phando
Pe leske nange dume.
Thai e uchal le muieski sar paieski
Parni sî sar momiaki,
Îk shukar mulo jiuvinde yakhentsa
So avriden vrastentsa.
"Miria turatar avilem phares
Pala ki`o akharipe te avav,
Thai o nabah sî muro dad
Thai miri dei sî o doriav.
Vash kiria kamerate te avav,
Pashal me tut te shai dikhav,
Mire nabahesa hulistem
Thai paiendar biandilem.
O , au miri bi-phendini dukh,
Thai ki`a phuvia tu muk
Me sîm o ceheno opral,
Thai tu te aves miri phanglial.
Othe miriklake disende
Nigravatu bute shelabershende ,
Thai savore andar le bare paia
Tut si te den kanaa.
„ O, san shukar sar ferdi and`o suno
Sikavdiol îk phakalo devlikano,
Tale le dromes so pâterdian-les
Nikana na sî te phirav-les;
Durano shibiate thai gadende,
Strafias bijivimasko,
Me jiuvindi sîm, tu san mulo,
Thai ki" yakh del-ma phavo.”
Nakhline trin, ik ghes nakhlo
Thai pale, e reat, avel
Latar opral o cheheno
Peskă suveantsa dudiarel.
Voi ande suneste kampel
Lestar peske te serel
Thai le doriavengo thagareski dukh
Lakă ilestar laa azbavel :
„ Tele huli cehenii kovli,
Istraindoi pe`k suv dudeski,
Andriar khăreste thai goghiate
Thai mo` jivimos khamiar!”
Sar vo opral la ashundea-la,
Phandadilo dukhasa,
Thai o nebo te amboldiol malavel
And`o than kai vo merel;
Lole yaga ande prabaleste
Anzardion savore sumnaleste,
Thai andar le nangimaske harya
Îk shukar mui kărdilea;
Pe leske kalya chungrya
E chalmava sika"l phabardi,
Avelas chaches hurindoi
Naiardino yagate khamali.
Kale pohtanestar pîterdion
Parne bareskă leskă vast,
Biasalo avel thai goghialo
Tai parno muieste vov sîlo;
Tale le yakha bare somnalune
Strafian hores thai sunale,
Sar dui bezehha bigorune
Thai tamlimaskă pherdiarde.
„ Mire nebestar avilem phares
Te dap-tu kan akana vi ,
Thai lem sar dad le khamiores,
Thai e reat si e dei miri.
O, au e bi-phendi mîrî dukh,
Thai ki`a phuvea tu muk
Me sîm o ceheno opral,
Thai tu te aves mîrî phanglial.
O, ande ke" bal somnakune, au
Chalmave cehenengă te umblavau,
Mire nebende opre te ankles
Lendar shukarideres.”
„ O, san shukar sar ferdi and`o suno
Sîkavdiol îk bengalo,
Tale phirdiate so pâterdian-la
Na si te phirav nikana
Kire nasule kamavimastar dukhan-ma
mire kolineskă dorya,
thai dukhan ke` bare-phare yakha
thai ki`o dikhlimos phabarel-ma.”
„ Ta` sar te huliav kamesas?
Tale tu na hakiares goodi,
So man sîma' le bimerimas,
Thai tu sinian merivali? ”
„ Alava shukar na rodau,
Sar malavauas na jeanau -
Vi so vakeres me hakiarau,
Me tut na dashti` te prinjeanau;
Ta` te kamesa pakiaimasa
Te kamliarautu kamlimasa,
Huliar-tu tele phuviate,
Au merivalo sar mande."
" Tu mangăs orta mire bi-merimas
Paruvimaste yekhe chumidimas,
Tale kamau pale vi te jeanes
Sode kamavautu zurales ;
Va , sî te biandiau bezehăstar,
Hunilindoi aver thami ;
Le sadaimasa sîm phanglo,
Tale kamau te avau puterdino."
Thai sea jaltar... Thai gălo.
Kamimastar yekha rakhliaa ,
Phaglia-pe anda` pesko than opraluno,
Bi-avindoi buter divesa.
O Cătălin kadale cireste,
Chor shiavoro kheresko,
So pherel le tahtaia moliakă
Sîniate le manushengă,
Îk das so phiravel punro punresa
La thagiarniaki pasterni,
Rakhlo choro andar i lulughi,
Tale tromalo le yakhăntsa,
Le chamorentsa yaga dui
Marel-le i dosh lolimaste,
Avel chorial ajiukărel
Yakhiardinoi Cătălinate.
Ta` sode shukarni voi kărdili
Thai marel-la e yag sumnaku`ii
Cătălinona aba akana sî
Te zumaves e bahht kiri.
Thai nakhlimastar la hutildea kovles
Ande`k khunjo sigunes.
"Tsîneia ta` tu so kames
ja thai dikh ki`a bukia te kăres! "
" So kamau? kamauas te na beshes
Goghinate sadaikanes,
Te asas mishteder thai man te des
Îk mui ferdi yekhes."
" Ta na jeanau ci so manges,
Bi-holi deman thai dur te nashes -
O, le Cehenestar andar o del
Lea-ma îk duk so mundarel ."
" Sîkavauas-tukă, te na jeanes
Kukinatar kukinate le kamibenes,
Tale ferdi na holiartu,
Thai besh shukariores.
Sar o veshari thol veshes
O astarin chiriklioryangă,
Te anzarau o bango vast tukă
La angaliasa man te hutiles;
Thai ke" yakha biphirvale
Te achen tala mire...
Te vazdava-tu thakăndar
Ushtiar-tu le khureandar;
Kana muro mui mukălpe tele,
Ashesa le muiesa opre,
Te dikhas yek avreste bi-chaile
Thai soro jivimos gule;
Thai te a`l tuke mishto
O kamipen prinjandino,
Kana te chumidau-tu bangiav ,
Tu pale man chumide."
Voi del kan le tsinores
Chudini thai bi-jandi,
Thai lajanes tha` shukares,
Na kamel , ashel mukli.
Thai phendia lokăs : " pandar tsinimasko
Tut prinjeanaus-tu ,
Thai alavalo thai khancesko,
Tu mantsa malasavesas-tu...
Ferdi ik ceheno, ushtiardino
Andar e tushin le bisterimaski ,
Del agor biagoruno
Le doriaves o korkoro ;
Thai garavianes le tsamtsulen bangioi,
So pherel-mangă-le o rovipen
Kana le paieske phena nakhen
Karing leste gălindoi
Strafial îkhă kamimasa biphendo
E dukh te nasharel mange-la,
Tale sea opreder vazdiavol vo
Mandar te nashtil te avel aresado,
Andre del biasano shudre vrasentsa
Sumnalestar so duiarel-les duiende...
Sadaimaste kamavau-les thai savore cirende
Sî te ashel le durimatentsa.
Kodolatar si le divesa mire
Shiushe sar nesave umale,
Ta le ratian sile `k gulimos somnal
So nashti hakiarau ci sar."
" Tu san tsikni kadaia sî,
Au, hai nashasa ando sumnal,
Sî te hhasaren-pe amare punre
Thai ci janena le anava amare,
So lidui avasa hharane,
Avasa saste thai asane,
Hhasaresa e yag kata`l phure
Thai vi o suno kata`l cehene."
Teleardo o cheheno. Barionas
Leskă phaka ando nebo,
Thai shelvarshele bershenge nakhenas droma
Ande sea kadiki vailaa.
Îk nebo chehenengo telal,
Nabah cehenengo opral -
Sar ek ronghi sikalas biphago
Mashkar lende phirdivalo.
Thai andar le shiushimaske harya,
Pestar angrustikanes,
Dikhălas sar and`o angluno dives,
Sar denas hhaing vududa;
Sar hhaingiaren les truial den
Sar nesave doriava bare, vo plivinel...
Goghin phirado dukhatar vo urel,
Ji kana sea sea nashel;
So na si gor kai `o aresel,
Ci yak te prinjanel-pe,
Thai o ciro ivia zumavel
Nangimatendar pes te bianel.
Khanci na`i thai sî vareso
Nakhavel les îk trushimos,
Sî îk horimos so sîlo
Sar o koro bisterimos
" Le phare kalimastar sadano,
Dadeia, man pâtăr-ma
Thai shelibershende te a's ashardino
P'o punralo phuviako savoro;
Mang mange versavi pokin Devla,
Tale aver bakht man dema,
So tu san jivimatengi hhaing
Thai le merimasko dinivalo;
Palpale o bimerimasko angrusto lemange
Thai e yag dikhimatendar,
Thai anda` savorende paruvimos demange
Îk ciroro kamibenendar...
Chuchimastar Devla avilem
Thai boldausman shiushimaste...
Thai biphirdimastar biandilem.
Biphirdimastar trush si mange."
" Hyperion, so horinendar
Ankles ekhe savore sumnalesa,
Na mang sikavina thai somnal bukia
So na`i`le mui thai anava
Tu kames ek manush tut te gines,
Lentsar te amiaves?
Tale bilavona sea le manush,
Biavdiona palem manush..
Von fer`i ande balval vazdena
Nangă kamibenaa -
Kana îkhăs limores arakhen-les le phenaa ,
Palal anklen phenaa;
Len silen chehenya bahtiasa
Thai nashardimata bahtiangă,
Ciro thai than na`si amengă
Thai le merimas ci prinjeanasa
Bărkhăstar le bi-mulesko iji
Jivel-tar ages so merel,
Te merelas îk kham and`o del
Astardiol kham pale ;
Amiaindoi sagda kă anklel,
Palal lestar o merimos avel,
So savore biandion te meren
Thai meren te bianen-pen.
Thai tu, Hyperion, te beshes
Verkai ki`o vudud perel...
Mang anglal mire alaves -
Te daptukă hakiarimas ?
Kames kodole muies krîlo te dau,
Thai pala leski gili
Te len-pe le barale văshăntsa
Thai le pashvăsha and`o doriau?
Amborim kames kire kărdimas te sikaves
Chachipen thai zuralimos?
Davas-tukă la phuvia kotora
Te kares-la thagarimos.
Dap-tu pohtan beresko pala pohtan,
Lurdimaten te phiraves
La phuvia dîlgimaste, buflimaste le doriaves,
Tale nashtilpe te meres...
Thai anda` kaste kames te meres tu?
Bolde-tu, ja
karing e phuv hhasardimaski kodoia
thai dikh so ajukerel-tu."
Ande lesko ramome than nebestar
O Hyperion amboldel
Thai sar ande o ghes ijiara,
Peskă vududes shiordel.
Kă sî berveli, o kham perel
Thai e riat sî te mala'l ;
O shionoto chendialo anklel
Izdraindoi paial.
Thai pherel peskă vrastentsa
Le droma anda`l văshore.
Tala`i dîlgi dori le melane rukhengi
Dui terne beshenas korkore.
" O, mek mure sheres chuchiate,
Chumidinie, te sovliavol-pe
Tala`i vuji strafin kiria yakhaki
Thai guli bi-phendimaski ;
Dorikerimasa le shudre vududesko
Mîrăn gogiarimatendar nakh,
Shior shălebershengo chendo
pe e dukhali mîrî reat.
Thai opral mandar te ashes
Mîrea dukha te chingares,
Kă san muro kamiben angluno
Thai o paluno muro suno."
O Hyperion opral dikhălas
Ande lengo mui le chudimas;
Feri îk vast pe laki kor thodia
Thai voi ande angalia les liia...
Sunghen patrina rupunale
Thai peren, îk gulo brishind,
Shărende duie shiavorende
Dîlgone balentsa, khamale.
Voi, matiardini kamibenestar,
Opre anel le yakhen. Dikhăl
Le Chehenes. Thai lokhiores
Peskă kamimaten leske del:
" Huli tele, ceheno kovlo,
Istraindoi pe`k dori ududiaki,
Andriar văshăste thai goghiate,
Mîria bahtiaa khamiar"
Vo khinol-pe` sar avervara
Văshănde thai ande`l phurina,
Ningărindoi korkorimata
Phirdivale phenange;
Ta na perel sar nakhle ciresko
Savore uchimastar ande`l doriava
" So dukhal-tu tut mui chikako,
Aver vai me te avava ?
Jivindoi tumare tang angushterineste
Phiren pala tumari bahtiate ,
Thai me jeanau-man mîră sumnaleste
Bi-mervalo thai shudro dukhiate."
Written in Romanian by Mihai Eminescu, the romanian national poet, and translated in Romani by Cîrpaci Marian Nuțu.
